Một quy trình phối giống đúng kỹ thuật không chỉ giúp tăng tỷ lệ đậu thai mà còn nâng cao khả năng sinh trưởng, phát triển đồng đều của heo con sau này.
Đây là yếu tố quan trọng nhất quyết định thành công của thụ tinh nhân tạo. Nếu phối quá sớm hoặc quá muộn, tinh trùng sẽ không gặp được trứng trong thời điểm rụng trứng, làm giảm tỷ lệ đậu thai.
Thông thường, heo nái có chu kỳ động dục kéo dài từ 2 - 3 ngày, thời điểm rụng trứng thường rơi vào khoảng 36 - 40 giờ sau khi bắt đầu động dục. Dấu hiệu nái sẵn sàng phối bao gồm:
Âm hộ sưng đỏ, ẩm ướt, tiết dịch nhờn trong.
Nái chịu đứng yên khi có người hoặc heo đực tiếp xúc, phản xạ đứng im khi ấn vào mông.
Có tiếng rít nhẹ, dáng đứng vững, tai dựng lên.
Đối với nái tơ, nên phối sau khi xuất hiện phản xạ chịu đực khoảng 24 giờ. Với nái đã sinh sản, thời điểm thích hợp là sau 12 - 18 giờ kể từ khi chịu đực.
Để đảm bảo hiệu quả, nên phối lặp hai lần trong một chu kỳ, cách nhau 10 - 12 giờ để tăng cơ hội thụ tinh thành công.
Khâu chuẩn bị dụng cụ cần được thực hiện cẩn thận, đảm bảo vô trùng tuyệt đối để tránh gây viêm nhiễm đường sinh dục nái.
Các dụng cụ cần thiết bao gồm: bông gòn, khăn sạch, dầu bôi trơn, ống dẫn tinh, xi lanh, lọ chứa tinh dịch, găng tay, và dụng cụ kích thích. Bông và khăn cần được hấp khử trùng trước khi sử dụng.
Ngoài ra, chuồng phối cần sạch sẽ, khô ráo, có thanh chắn phía sau để tránh lợn nái di chuyển hoặc lùi về phía người thao tác. Nhiệt độ chuồng nên giữ ở mức 25 - 30°C để đảm bảo sự thoải mái cho nái và chất lượng tinh dịch khi thao tác.
Tinh dịch heo sau khi khai thác cần được bảo quản đúng quy trình để duy trì hoạt lực của tinh trùng.
Đối với tinh tươi chưa qua bảo quản: nên đặt trong bình bảo ôn ở 30 - 35°C, và sử dụng ngay trong ngày.
Với tinh bảo quản lạnh: duy trì ở nhiệt độ 17 - 27°C, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột.
Trước khi sử dụng, cần kiểm tra chất lượng tinh dịch bằng mắt và thiết bị hỗ trợ (nếu có): tinh dịch đạt chuẩn phải có màu trắng ngà, đồng nhất, không vón cục, mùi đặc trưng, không có mùi lạ. Hoạt lực tinh trùng tiến thẳng phải đạt từ 70% trở lên.
Heo nái cần được vệ sinh sạch sẽ trước khi tiến hành phối tinh. Bà con nên cắt gọn lông đuôi, rửa sạch vùng âm hộ và mông bằng nước ấm, sau đó lau khô bằng khăn mềm.
Trước khi dẫn tinh, nên đưa heo đực lại gần để kích thích nái. Có thể cho heo đực đứng ở phía trước 3 - 5 phút, hoặc người thao tác mô phỏng động tác của heo đực bằng cách ấn nhẹ lên mông, vuốt dọc lưng và kích thích âm hộ. Điều này giúp cổ tử cung mở rộng, tăng khả năng tiếp nhận tinh dịch và nâng cao tỷ lệ đậu thai.
Quá trình phối giống heo nái cần thực hiện nhẹ nhàng, đúng tư thế và tuần tự theo các bước sau:
Bôi trơn ống dẫn tinh bằng dầu bôi trơn chuyên dụng, tránh sử dụng xà phòng hay hóa chất gây kích ứng
Vạch nhẹ âm hộ, đưa ống dẫn tinh vào âm đạo với góc 30 - 45 độ so với lưng heo nái, xoay nhẹ ngược chiều kim đồng hồ.
Khi ống đi đến cổ tử cung (khoảng 25 - 27 cm), sẽ có cảm giác nặng tay đó là lúc ống dẫn đã khớp vào vị trí thích hợp.
Gắn lọ tinh đã được làm ấm (khoảng 35°C) lên đầu ống dẫn, nâng lọ cao hơn mông heo cái để tinh chảy từ từ vào trong tử cung.
Trong suốt quá trình, tiếp tục kích thích heo nái để co bóp tử cung, giúp tinh trùng di chuyển sâu hơn. Thời gian cho tinh chảy hết vào tử cung kéo dài 5 - 10 phút.
Sau khi hoàn tất, nhẹ nhàng xoay ống theo chiều kim đồng hồ rút ra, đồng thời vỗ nhẹ vào mông nái để kích thích phản xạ khép cổ tử cung, tránh tinh trùng trào ngược ra ngoài.
Trong thực tế, người chăn nuôi có thể gặp phải một số tình huống như:
Tinh không chảy vào: do ống bị gấp hoặc tắc ở đầu, cần dừng thao tác và xoay lại cho thông.
Tinh chảy ra ngoài: có thể do chưa vào đúng cổ tử cung, cần kiểm tra lại vị trí ống dẫn.
Heo nái đi tiểu khi đang dẫn tinh: phải dừng ngay, rút ống ra, đợi heo đi tiểu xong rồi thực hiện lại.
Việc cố dẫn tinh trong những tình huống này có thể làm tổn thương niêm mạc âm đạo, dẫn đến viêm nhiễm hoặc viêm tử cung sau phối.
.jpg)
Theo khuyến cáo của các chuyên gia, phối lặp hai lần trong cùng một chu kỳ động dục sẽ giúp tăng tỷ lệ thụ thai đáng kể. Lần đầu tiến hành khi nái bắt đầu chịu đực rõ ràng, lần thứ hai cách sau 10 - 12 giờ.
Phối tinh vào buổi sáng mát (8 - 9 giờ) hoặc chiều mát (16 - 17 giờ) là thời điểm lý tưởng, tránh khi thời tiết quá nóng vì nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng và khả năng co bóp tử cung.
Sau khi phối giống, người chăn nuôi cần ghi chép đầy đủ thông tin vào sổ theo dõi: ngày phối, số tai nái, loại tinh, người thao tác, phản ứng sau phối.
Việc này giúp thuận tiện trong quản lý đàn, xác định thời điểm kiểm tra chửa (sau 21 ngày) và đánh giá hiệu quả của từng đợt phối. Ngoài ra, cần theo dõi biểu hiện nái sau phối: nái không động dục trở lại sau 21 ngày là dấu hiệu đậu thai.
Bên cạnh kỹ thuật, còn nhiều yếu tố khác ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả phối giống heo nái:
Dinh dưỡng trước và sau phối: Heo nái cần được bổ sung đủ năng lượng, protein và khoáng chất (đặc biệt là selenium, vitamin E) để nâng cao chất lượng trứng và khả năng thụ thai.
Sức khỏe nái: Những con nái vừa cai sữa, stress hoặc mắc bệnh tử cung sẽ khó đậu thai hơn. Cần có thời gian hồi phục và tái tạo năng lượng trước khi phối lại.
Chất lượng tinh heo đực: Tinh heo phải rõ nguồn gốc, có giấy kiểm dịch, và được bảo quản đúng tiêu chuẩn.
Môi trường chuồng trại: Chuồng phải thông thoáng, nhiệt độ ổn định, không ẩm thấp. Stress nhiệt hoặc thiếu oxy cũng ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh.
Phối giống heo nái là công đoạn đòi hỏi kỹ thuật, sự cẩn thận và am hiểu sâu về sinh lý sinh sản của heo. Một thao tác nhỏ sai lệch có thể làm giảm hiệu quả cả chu kỳ, gây thiệt hại đáng kể cho người chăn nuôi.
Lưu ý khi phối giống cho heo nái
Để đạt tỷ lệ đậu thai cao, bà con cần phối hợp đúng thời điểm - đúng kỹ thuật - đúng loại tinh - và đúng điều kiện an toàn sinh học. Bên cạnh đó, việc ghi chép, giám sát và đánh giá hiệu quả phối giống theo từng chu kỳ sẽ giúp người chăn nuôi chủ động điều chỉnh, nâng cao năng suất sinh sản của đàn nái.
Khi kỹ thuật phối giống được thực hiện chuẩn xác, người chăn nuôi không chỉ tiết kiệm chi phí tinh dịch, giảm hao hụt mà còn tạo nền tảng vững chắc cho một đàn heo con khỏe mạnh, đồng đều và có giá trị thương phẩm cao - yếu tố then chốt giúp phát triển chăn nuôi bền vững và hiệu quả lâu dài.
Tử vong ở lợn con thường chiếm 15–20% và ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của trang trại. Áp dụng đúng 5 biện pháp dưới đây sẽ giúp giảm đáng kể tỷ lệ tử vong ở lợn con trước và sau cai sữa.
Tiêu chảy sau cai sữa ở heo là nguyên nhân hàng đầu khiến heo chậm lớn, kém đồng đều và tăng chi phí thuốc. Kiểm soát tốt dinh dưỡng, môi trường và vi sinh đường ruột là chìa khóa giúp giảm tiêu chảy hiệu quả.
Miễn dịch ở heo con còn non yếu và dễ suy giảm trong giai đoạn sơ sinh – cai sữa. Vitamin giữ vai trò quan trọng trong việc kích hoạt miễn dịch, tăng sức đề kháng và giảm bệnh tiêu chảy – hô hấp.
Heo nái lên giống nhanh sau sinh giúp rút ngắn chu kỳ sinh sản và tăng số lứa đẻ/năm. Dưới đây là những phương pháp hiệu quả giúp nái phục hồi nhanh, kích thích động dục mạnh và đạt tỷ lệ đậu thai cao.
Tiêu chảy ở heo con là nguyên nhân chính khiến heo chậm lớn, ch.ế.t ghép và tốn chi phí điều trị. Axit hữu cơ giúp ổn định đường ruột, giảm vi khuẩn gây bệnh và phòng tiêu chảy hiệu quả cho heo con.
Thiếu máu ở heo con là bệnh phổ biến trong 2 tuần đầu sau sinh, khiến heo yếu, còi cọc và dễ chết ghép. Bổ sung sắt đúng cách giúp phòng thiếu máu, tăng sức đề kháng và giúp heo con lớn nhanh, khỏe mạnh.
Heo con sơ sinh rất yếu và dễ bị đè chết bởi heo mẹ trong những ngày đầu sau sinh. Hiểu nguyên nhân và áp dụng đúng kỹ thuật chăm sóc sẽ giúp bà con giảm hao hụt, nâng cao tỷ lệ sống của đàn heo con.
Bại liệt trên heo nái là hiện tượng heo không thể đứng hoặc đi lại bình thường sau khi sinh, hai chân sau yếu, run hoặc nằm liệt hoàn toàn.
.png)
Giai đoạn heo nái đang cho con bú là thời điểm quyết định sức khỏe của cả mẹ và đàn con. Dinh dưỡng, môi trường và cách chăm sóc đúng kỹ thuật giúp nái nhiều sữa, con lớn nhanh, giảm hao hụt sau sinh
